Mieszkańcy Obszy i Zamchu ... poskarżyli się do króla

W 1388 r. Obsza weszła w skład księstwa bełskiego za Ziemowita IV (1352-1426). W 1395 r. wieś została odebrana przez króla Władysława Jagiełłę i włączona do ziemi przemyskiej. Wówczas wieś ta była siedzibą ruskiej familii Kustrów. Po wygaśnięciu tego rodu Obsza została wcielona do królewszczyzny, do starostwa Zamechskiego. W 1471 r. była w zastawie u rodziny Pileckich Lustracja z 1565 r. wymienia, że wieś miała 11 łanów, dwa małe stawy i cerkiew prawosławną, którą w późniejszych latach zmieniono na unicką. Było osiadłych 44 kmieci i pięciu karczmarzy. Niedaleko Obszy została założona Wola Obszańska, zwana dawniej Pszańska, czy - jak to w inwentarzach wymieniono - Wola. W 1572 r. starostą w Zamchu został kanclerz Jan Zamoyski. Musiał nieźle podpaść poddanym, skoro król Henryk Walezy dostał skargę: Oznajmujem wszem wobec i każdemu z osobna, komu to wiedzieć należy, iż gdy tu przyszli poddani nasi do nas ze dwu wsi z Zamchu i Pszy, skarżąc się na urodzonego Jana Zamoyskiego (...), abo raczej na urzędniki jego, iż je przymuszają na ciężkie i ustawiczne roboty na każdy dzień, nie dbając nic na dekret, który mają od przodka (!) naszego niedawno zmarłego... tu szczegółowe wymienienie krzywd.... Tedy im (urzędnikom starościńskim) tego zakazujem i nie chcemy tego koniecznie, gdyż to ma być wolno poddanym naszym do nas na skargi chodzić, a nie ma im tego nikt bronić ani zagradzać... . Wkrótce, dzięki zaangażowaniu politycznemu i wojskowemu Jana Zamoyskiego, wieś została wcielona w 1588 r. do dóbr dziedzicznych, a rok później do Ordynacji Zamojskiej. W 1661 r. III ordynat, Jan Sopieban Zamoyski oraz w 1677 r. kolejny ordynat, Marcin Zamoyski, nadawali prawa do cerkwi unickiej w kwestii ziemi. Niemal od samego początku Obsza należała do klucza zamechskiego. Pierwotnie w Zamchu  (mylnie Zamku) zlokalizowany był prawdopodobnie dwór myśliwski z osadą straży leśnej w wielkiej puszczy królewskiej, pierwotnie należącej do grodu bełskiego. W XIV wieku wielki obszar puszczański od Sanu po Tanew otrzymał na własność Iwan (Jaśko) Kustra z Brzeszowa, założyciel Łukowej, rezydujący w Pszy (Obszy) sąsiadującej z Zamchem. Kustra wystąpił jako świadek w jednym z dokumentów, wydanym w 1396 r. przez księcia Władysława Opolczyka, namiestnika Rusi. Po wygaśnięciu rodu Jaśka Kustry cały ten obszar powrócił w posiadanie królewskie i przeszedł pod rządy starostów. (...)

Ciekawa historia Obszy i Zamchu w najnowszym papierowym wydaniu Nowej Gazety Biłgorajskiej.