Zwłoki trzy dni leżały w domu. Woda z obmycia miała leczyć ... alkoholizm

Nie wolno zamiatać pod trumną Zwyczaj ten wynikał z braku chłodni i Domów Pogrzebowych. W jesienno-zimowej części roku ciało zmarłego było w naturalny sposób utrzymywane w "dobrym" stanie. W miesiącach ciepłych i upalnych sytuacja przysparzała problemów. Nieboszczyk leżał w domu, w pokoju, gdzie z konieczności wietrzenia otwierano okna. Podczas modlitw najbliższa rodzina zasiadała przy trumnie, znosząc woń gnijących zwłok, sąsiedzi i znajomi zajmowali miejsca na zewnątrz, w pobliżu okien. Ciało, szczególnie osób przewlekle chorych, w upale szybciej się rozkładało. Tych kilka dni rodzina dzielnie znosiła niedogodności: podczas modlitw, spożywania posiłków, odpoczynku, snu. Nieboszczyk leżał w trumnie, w domu, wśród swoich, gdzie obok obrzędów pogrzebowych toczyło się normalne życie, chociaż były czynności niedozwolone, takie jak zamiatanie podłogi przy zmarłym. Po śmierci ciało nieboszczyka obmywała rodzina albo starsza mieszkanka wsi. Młode osoby nie mogły brać w tym udziału. Z obmywaniem zwłok związany był zwyczaj napełniania tą wodą butelek na handel, dla siebie. W jakim celu? Na różne dolegliwości i okoliczności losu. Krążą opowieści, że woda po obmyciu zwłok dodana do napoju albo potrawy alkoholika miała go z tego nałogu cudownie wyzwolić. Proceder ten przeminął wraz z uregulowaniem przepisów prawnych związanych z przygotowaniem i przechowywaniem zwłok. Wodę stawiano także pod trumną, jednak w tym przypadku chodziło o spowolnienie rozkładu ciała. Podobnie z żyletkami, którymi okładano zwłoki. Ubiorem zajmowała się rodzina. W przypadku osób starszych albo zmagających się z długotrwałą chorobą strój oczekiwał w szafie specjalnie na tę okazję. W przypadku nagłej śmierci rodzina kupowała ubranie - niekoniecznie w kolorze czarnym. Dziewczyny w kwiecie wieku ubierano w białe suknie, często z welonem, na wzór sukni ślubnych, młodzieńcom zakładano jasny garnitur, a w lewą klapę marynarki wpinano kwiat - jak na ślubie. Dzieci również ubierano w jasne kolory albo owijano białym płótnem.  Moneta w kieszeni nieboszczyka Do kieszeni wkładano nieboszczykowi monetę, aby mógł wykupić świecę na tamtym świecie. Pod rękę wsuwano kłódkę. W kobiecej dłoni umieszczano wizerunek Matki Bożej, w męskiej ikonę Chrystusa. Obok głowy mężczyzny miała leżeć czapka. Do trumny wkładano także ulubione przedmioty zmarłego - zegarek, okulary, książkę, a w przypadku dziecka zabawkę. Zdarzało się, że broda nieboszczyka opadała i musiała być przytrzymywana specjalną opaską. Na tę opaskę do ostatniego dnia ceremonii w domu czyhało wielu amatorów. Miała bowiem przynosić szczęście podczas spraw sądowych. Funkcję talizmanu pełnił tzw. sznur wisielca, czyli taki, na którym ktoś się powiesił. O taki przedmiot ludzie potrafili toczyć krwawe boje. Naturalny proceder stanowiły sesje fotograficzne przy trumnie: otwartej i zamkniętej. Zdjęcia rozsyłano bliskim, którzy z rozmaitych powodów nie mogli uczestniczyć w ceremonii. Trumnę stawiano "głową" do ściany wschodniej, a funkcję katafalku pełniły domowe meble, najczęściej krzesła, ławy, deski, a wszystko pokryte prześcieradłem albo obrusem. Pod trumną stawiano wspomnianą wcześniej miskę z wodą. Bywały przypadki, że pod trumną kładziono siekierę. Powód? Tak zabezpieczano trumnę z ciałem przed uderzeniem pioruna. Wieko trumny zamykano przed wyprowadzeniem z domu. I nawet kiedy ktoś umierał w szpitalu, ciało na ten moment przywożono do domu. Przy nim czuwano i odmawiano modlitwy. Trumnę transportowano furmanką, czyli na wozie przykrytym dywanem, jeśli rodzina taki miała, do kościoła, a potem na cmentarz. Kondukt przechodził przez wioskę ze śpiewem na ustach albo z modlitwą. Przystawał przy krzyżu albo przydrożnej figurze na granicy miejscowości - większość wiosek ma krzyż lub figurę na swoich obrzeżach - i zmarły żegnał swoją miejscowość. Na trasie konduktu mieszkańcy mieli zwyczaj wychodzić przed posesję, aby w ten sposób pożegnać sąsiada czy znajomego. W domach pozostawali skłóceni ze zmarłym. Po ostatnim pożegnaniu przy krzyżu ciało przewożono do kościoła. Z biegiem lat pojazdy konne zastąpiły auta, a potem auta przystosowane do tego typu okoliczności.    Poddzwonne po śmierci sitarza

Więcej o tradycjach pogrzebowych Ziemi Biłgorajskiej przeczytacie w aktualnym papierowym wydaniu Nowej Gazety Biłgorajskiej.