Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻCHZZ) jest bardzo poważnym problemem zdrowotnym, który może prowadzić do groźnych dla życia powikłań. Jej początek często jest bezobjawowy, więc wielu pacjentów nie jest świadomych zagrożenia. Sprawdź, jak przebiega ta choroba i czy można się przed nią ustrzec!
W Polsce co roku przybywa od 200 do 300 nowych przypadków choroby na 100 000 mieszkańców. Można więc stwierdzić, że zakrzepica jest istotnym problemem zdrowotnym. Ze względu na wysokie ryzyko powikłań i drastyczne pogorszenie jakości życia w związku z chorobą warto dowiedzieć się na jej temat czegoś więcej. Jak można zapobiegać zakrzepicy i które czynniki zwiększają ryzyko jej wystąpienia?
Jak diagnozuje się żylną chorobę zatorowo-zakrzepową?
Ze względu na fakt, że w niemal 50% początkowe etapy choroby są bezobjawowe, zakrzepicę diagnozuje się zwykle w bardziej zaawansowanych stadiach. Późne rozpoznanie negatywnie wpływa na skuteczność leczenia i możliwość wystąpienia groźnych powikłań.
Diagnostyka zakrzepicy opiera się na badaniach krwi obejmujących:
- D-dimery,
- morfologię krwi,
- ocenę czynników krzepnięcia.
W konkretnych przypadkach lekarz może zlecić także dodatkowe badania, które pozwolą na dokładniejszą ocenę stanu pacjenta i wdrożenie skutecznego leczenia.
W diagnostyce zatorowo-zakrzepowej choroby żylnej zastosowanie mają także badania obrazowe:
- USG żył kończyn dolnych, które jest podstawowym badaniem w diagnostyce zakrzepicy żył głębokich. Badanie to umożliwia wykrycie obecności zakrzepu oraz ocenę przepływu krwi w żyłach.
- Angiografia płucna, czyli złoty standard w diagnostyce zatorowości płucnej, pozwala na dokładne zobrazowanie naczyń płucnych i wykrycie zatoru.
- Tomografia komputerowa (TK) umożliwiająca szybkie i dokładne obrazowanie płuc oraz naczyń krwionośnych.
Inne badania:
- EKG: może wykazać zmiany związane z obciążeniem prawej strony serca, które mogą wystąpić przy zatorowości płucnej.
- Echokardiografia: umożliwia ocenę funkcji serca, zwłaszcza w kontekście podejrzenia zatorowości płucnej.
Jak przebiega żylna choroba zatorowo-zakrzepowa?
U podstaw rozwoju zakrzepicy leżą trzy mechanizmy określane jako triada Virchowa. Należą do nich:
- Zaburzenia przepływu krwi.
- Uszkodzenie ściany naczynia krwionośnego.
- Nadmierna krzepliwość krwi.
Uważa się, że do powstania zakrzepicy żylnej wystarczy wystąpienie dwóch z powyższych czynników. Jednak współczesne obserwacje pozwalają stwierdzić, że istnieje więcej przyczyn rozwoju zakrzepicy. Można wśród nich wymienić czynniki wrodzone i nabyte. Do grupy wrodzonych zalicza się:
- niedobór białka C i S,
- grupa krwi inna niż 0,
- mutacja czynnika V Leiden,
- mutacja genu protrombiny,
- niedobór antytrombiny III,
- dysfibrynogenemia,
- wysoki poziom czynników krzepnięcia,
- hiperhomocysteinemia.
Wśród nabytych czynników ryzyka zakrzepicy można wymienić natomiast:
- czynną chorobę nowotworową i jej terapie,
- niedowład i długotrwałe unieruchomienie,
- zastoinową niewydolność serca,
- duży zabieg operacyjny,
- ostrą infekcję,
- udar mózgu,
- leczenie hormonalne,
- ciążę i połóg,
- zespół nerczycowy,
- odwodnienie,
- choroby zapalne jelit,
- choroby reumatyczne,
- podwyższone stężenie D-dimeru,
- miażdżycę,
- otyłość.
Jak widać, zakrzepica żył głębokich jest problemem wieloaspektowym i wymaga kompleksowego podejścia.
Zakrzepica – jak jej zapobiec? Sprawdź!
Jak leczy się zakrzepicę?
W farmakoterapii żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej stosuje się zwykle leczenie przeciwkrzepliwe heparyną niefrakcjonowaną lub drobnocząsteczkową oraz antagonistami witaminy K.
Ocena ryzyka żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej mimo jasnych kryteriów diagnostycznych często jest wyzwaniem. Wdrożenie terapii lekami zmniejszającymi krzepliwość nie zawsze jest konieczne, a takie preparaty mogą wiązać się ze sporym ryzykiem zdrowotnym dla pacjenta. Dlatego rozpoczęcie leczenia farmakologicznego musi być poprzedzone analizą potencjalnych zagrożeń.
W leczeniu żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej czasami wykorzystuje się także metody niefarmakologiczne w postaci pończoch kompresyjnych.
Jakie są objawy żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej?
Chociaż choroba często rozwija się niepostrzeżenie, to u części pacjentów można zaobserwować charakterystyczne objawy. Należą do nich:
- dolegliwości bólowe o różnym nasileniu,
- ocieplenie kończyny,
- przeczulica,
- obrzęk,
- tachykardia.
Kliniczną manifestacją żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej może być także zatorowość płucna polegająca na zwężeniu lub całkowitym zamknięciu światła tętnicy płucnej. Zatorowość objawia się:
- dusznością,
- bólami w klatce piersiowej,
- kaszlem,
- krwiopluciem,
- osłabieniem,
- przyspieszonym lub nieregularnym tętnem,
- bladością skóry.
Zatorowość płucna jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu. W takich przypadkach rokowania zależą od wielkości zatoru, szybkości wdrożenia leczenia oraz ogólnego stanu pacjenta. Śmiertelność waha się między 8 a 30%, bardziej zagrożone są jednak osoby starsze, obciążone chorobami serca lub po przebytej operacji.
Powikłania żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej – czy są groźne?
Do najcięższych powikłań zakrzepicy należy wspomniana już wyżej zatorowość płucna, jednak mogą pojawić się także inne problemy zdrowotne. Do długofalowych skutków ostrej zakrzepicy żylnej należy zespół pozakrzepowy. Jest to stan charakteryzujący się dolegliwościami bólowymi, przewlekłymi obrzękami, a także poszerzeniem naczyń żylnych.
Często pojawiają się także zmiany troficzne w obrębie kończyn dolnych. Ten zespół może pojawić się nawet u 50% pacjentów, którzy w okresie ostatniego roku przeszli ostry epizod zakrzepicy.
Czy można zminimalizować ryzyko rozwoju żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej?
Zakrzepica jest stanem, który warunkuje wiele czynników. Jednak niektóre z nich można modyfikować i w ten sposób zmniejszać ryzyko powstawania zmian chorobowych. Do działań profilaktycznych, które mają na celu zapobieganie rozwojowi żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej z pewnością należy regularna aktywność fizyczna. Warto wybierać taki rodzaj ruchu, który aktywizuje szczególnie mięśnie łydek.
Należy także unikać długotrwałego unieruchomienia – w trakcie pracy siedzącej lub dłuższej podróży trzeba starać się poruszać nogami, a w miarę możliwości robić przerwy na krótki spacer lub gimnastykę. Warto też wybierać luźne ubrania, które nie będą zaburzały przepływu krwi. Z tego samego powodu należy też unikać długotrwałego siedzenia ze skrzyżowanymi nogami. Warto także odpoczywać z nogami lekko uniesionymi powyżej poziomu bioder.
Do zachowań związanych z profilaktyką żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej można zaliczyć także niektóre nawyki dietetyczne. Należy do nich np. spożywanie odpowiedniej ilości płynów, unikanie nadmiaru soli oraz urozmaicony, zdrowy jadłospis. Konieczna jest też kontrola masy ciała, gdyż nadwaga sprzyja powikłaniom zatorowo-zakrzepowym. W tym kontekście bardzo istotne jest też rzucenie palenia papierosów i ograniczenie spożywania alkoholu. Te używki także są czynnikami ryzyka zakrzepicy.
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa to poważne schorzenie, które może prowadzić do groźnych powikłań, w tym zatorowości płucnej, która zagraża życiu. Wczesna diagnoza, właściwe leczenie oraz profilaktyka odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu tym schorzeniem. Świadomość ryzyka, znajomość objawów oraz odpowiednie postępowanie w przypadku wystąpienia symptomów mogą uratować życie. Dlatego tak ważne jest, aby każdy, zwłaszcza osoby z grupy ryzyka, był świadomy zagrożeń związanych z ŻCHZZ i podejmował odpowiednie kroki w celu ich minimalizowania.
Bibliografia:
- Kałas M i wsp. Zakrzepica żył głębokich —czy nadal jest wyzwaniem diagnostycznym? Forum Medycyny Rodzinnej 2019; 13(4):149–158.
- Zawilska K, Zawilska K. Praktyczne aspekty leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Hematologia 2016; 7(3):231–242.
- Dieta w profilaktyce zakrzepicy.
- Zakrzepica - co można zrobić, aby jej zapobiec? - Środa z Profilaktyką w OW NFZ. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-oddzialow/zakrzepica-co-mozna-zrobic-aby-jej-zapobiec-sroda-z-profilaktyka-w-ow-nfz,573.html
Komentarze (0)