Odwołanie do KIO – praktyczny środek ochrony w zamówieniach publicznych

KIO jako organ ochrony prawnej – kompetencje i pozycja prawna

Krajowa Izba Odwoławcza nie jest sądem w sensie instytucjonalnym, jednak jej charakter i sposób działania upodabniają ją do organu sądowego. W świetle prawa Unii Europejskiej, KIO spełnia przesłanki, które pozwalają uznać ją za sąd w znaczeniu funkcjonalnym – tj. niezależny organ powołany do rozstrzygania sporów, którego orzeczenia mają charakter wiążący. Izba działa w strukturze Urzędu Zamówień Publicznych, ale jest niezależna orzeczniczo – Prezes UZP nie ma uprawnień do ingerowania w treść jej rozstrzygnięć.

W praktyce oznacza to, że KIO rozpatruje spory w sposób obiektywny, a jej członkowie – powoływani spośród osób spełniających określone wymogi formalne – działają w składach orzekających w sposób analogiczny do sędziów. Postępowanie przed Izbą toczy się na podstawie przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych oraz przepisów proceduralnych dostosowanych do specyfiki tej dziedziny. Zakres spraw, które mogą być przedmiotem rozpoznania przez KIO, uległ istotnemu rozszerzeniu na gruncie nowej ustawy. Obecnie możliwe jest kwestionowanie czynności i zaniechań zamawiającego w toku postępowania, ale także projektowanych zapisów umowy czy zaniechania ogłoszenia przetargu tam, gdzie taki obowiązek wynika z przepisów. To wzmacnia pozycję wykonawców, którzy wcześniej w wielu sytuacjach nie mieli realnej możliwości dochodzenia swoich racji.

Kiedy i kto może złożyć odwołanie? Przesłanki i uprawnione podmioty

Prawo do wniesienia odwołania do KIO przysługuje wykonawcom, którzy wykażą, że mają interes w uzyskaniu danego zamówienia oraz że wskutek działania lub zaniechania zamawiającego mogli ponieść szkodę. Te dwie przesłanki – interes prawny oraz szkoda – muszą wystąpić łącznie. Interes ten nie może mieć charakteru hipotetycznego ani abstrakcyjnego – odwołujący musi wykazać, że zamierzał rzeczywiście ubiegać się o konkretne zamówienie i że istnieje realny związek między naruszeniem przepisów a jego sytuacją prawną.

Po nowelizacji przepisów ustawodawca dopuścił do udziału w postępowaniu odwoławczym również podmioty inne niż wykonawcy – m.in. Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz organizacje wpisane na specjalną listę prowadzoną przez Prezesa UZP. Dzięki temu ochrona interesu publicznego w przetargach zyskała nowy wymiar – uwzględniający sytuację mniejszych podmiotów oraz interes grup branżowych.

Szczególną uwagę należy zwrócić na przypadki, w których oferta wykonawcy została ostatecznie odrzucona. Krajowa Izba Odwoławcza zazwyczaj uznaje, że w takich sytuacjach wykonawca traci interes prawny do złożenia odwołania. Odmiennie jednak wypowiadał się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wskazując, że także podmiot wykluczony może mieć prawo do zakwestionowania legalności postępowania – szczególnie w sytuacjach, gdy w przetargu uczestniczy tylko dwóch wykonawców.

Jak skutecznie wnieść odwołanie? Procedura, terminy i koszty

Odwołanie do KIO powinno spełniać szereg wymogów formalnych. W piśmie należy wskazać, jakiej czynności lub zaniechania dotyczy środek ochrony, jakie zarzuty są podnoszone oraz jakie jest żądanie strony. Uzasadnienie powinno opierać się zarówno na faktach, jak i na konkretnych przepisach ustawy, a odwołanie należy podpisać – w przypadku wersji elektronicznej – kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Terminy na wniesienie odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej są ściśle określone i mają charakter tzw. terminów zawitych. Najczęściej wynoszą one 5, 10 lub 15 dni, a ich przekroczenie skutkuje automatycznym odrzuceniem środka prawnego – niezależnie od zasadności zarzutów. Przekazanie odwołania pocztą tradycyjną może nie być wystarczające – ustawodawca wymaga bowiem, aby zamawiający miał możliwość zapoznania się z jego treścią przed upływem terminu. Z tego względu zalecane jest korzystanie z elektronicznych środków komunikacji.

Skuteczne wniesienie odwołania wiąże się także z koniecznością uiszczenia wpisu. Wysokość opłaty zależy od wartości zamówienia i jego rodzaju.

• W przypadku zamówień o wartości poniżej progów unijnych wpis wynosi od 7 500 do 10 000 zł.
• Natomiast przy zamówieniach przekraczających progi – od 15 000 do 20 000 zł.

Nieuiszczenie opłaty w terminie skutkuje zwrotem odwołania i brakiem możliwości jego rozpoznania.

Kontrola sądowa orzeczeń KIO – skarga do sądu okręgowego

Orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej mogą zostać zaskarżone do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu zamówień publicznych. Skargę wnosi się za pośrednictwem Prezesa KIO, w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia. Tryb rozpoznania skargi opiera się na przepisach Kodeksu postępowania cywilnego stosowanych odpowiednio, a samo postępowanie toczy się w jednej instancji.

Skargę może wnieść zarówno strona postępowania odwoławczego, jak i Prezes UZP. W przypadku tego drugiego organu termin na wniesienie skargi jest dłuższy – wynosi 30 dni. Sąd może rozpoznać sprawę również na posiedzeniu niejawnym i odrzucić skargę bez rozpoznania, jeśli jest ona niedopuszczalna, spóźniona albo zawiera braki formalne, których nie usunięto w terminie.

Wysokość opłaty sądowej od skargi zależy od wartości zamówienia. Dla zamówień poniżej progów unijnych opłaty te sięgają od 37 500 do 50 000 zł, a w przypadku zamówień o wartości równej progom lub je przekraczających – nawet 75 000 lub 100 000 zł. Opłata ta jest stała i wynika z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który uznał wcześniejszy system ustalania opłat za niezgodny z Konstytucją.

Odwołanie do KIO to nie formalność, lecz skuteczny środek dochodzenia swoich praw w zamówieniach publicznych. Wymaga precyzyjnego działania w określonych ramach czasowych i prawnych, dlatego powinno być poprzedzone oceną interesu prawnego i ryzyka szkody. Dobrze przygotowane odwołanie – zarówno pod względem merytorycznym, jak i proceduralnym – może odwrócić bieg postępowania przetargowego, a często przesądza o jego wyniku. Dlatego warto traktować ten środek jako realne narzędzie ochrony, a nie element sporu o charakterze formalnym.

Potrzebują Państwo wsparcia przy wniesieniu odwołania do KIO lub chcą upewnić się, że działania zamawiającego były zgodne z przepisami? Kancelaria Jarzyński Brzeziński Partners zapewnia doradztwo na każdym etapie postępowania – od wstępnej oceny sprawy po reprezentację przed Krajową Izbą Odwoławczą. Pomagamy wykonawcom skutecznie egzekwować ich prawa w postępowaniach przetargowych.

Jarzyński Brzeziński Partners – Odwołanie do KIO

ul. Jugosłowiańska 15b/40

03-984 Warszawa

[email protected]

+48 502 342 502

Oddział przy Krajowej Izbie Odwoławczej:

Adgar Plaza A

ul. Postępu 17a

02-676 Warszawa

(piętro 1)