Powiat biłgorajski też walczył. Teraz zapłacą za … wspomnienia

Program dotacyjny skierowany jest do szerokiego grona odbiorców. Wspiera działania o charakterze historycznym, kulturowym, artystycznym i edukacyjnym przygotowujące do godnego celebrowania 160. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego, ze szczególnym uwzględnieniem pamięci i tradycji regionalnej, lokalnej i rodzinnej wpisanej w historię narodową.

W ramach programu wspierane będą projekty włączające społeczności lokalne w obchody 160. rocznicy Powstania Styczniowego. Inicjatywy te powinny przyczyniać się do popularyzacji wiedzy na temat organizacji, przebiegu oraz skutków Powstania Styczniowego w kontekście budowania nowoczesnej tożsamości narodowej, politycznej i kulturowej.

Budżet programu dotacyjnego „Powstanie Styczniowe 1863-1864” wynosi 4,5 mln zł.

Beneficjenci mają miesiąc na przygotowanie i złożenie wniosków – do 4 listopada 2022 roku do godz. 15.59.
Termin rozpoczęcia i zakończenia realizacji zadań ustalony został od 1 stycznia 2023 r. do 20 listopada 2023 r.

Uprawnieni wnioskodawcy:

O dofinansowanie w ramach programu mogą ubiegać się:

• samorządowe instytucje kultury (z wyłączeniem instytucji współprowadzonych wpisanych w rejestrze instytucji kultury, dla których organizatorem jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz instytucji współprowadzonych wpisanych w rejestrze organizatorów samorządowych);
• organizacje pozarządowe.

 

• Rodzaje kwalifikujących się zadań:
  • wystawy wraz z katalogami;
  • rekonstrukcje historyczne upamiętniające postacie i wydarzenia;
  • projekty edukacyjno-animacyjne oparte na interakcji i współdziałaniu – warsztaty, gry terenowe, wykłady, konferencje, lekcje tematyczne, spacery tematyczne, spotkania, konkursy;
  • wytyczenie i oznakowanie szlaków tematycznych i historycznych;
  • kwerendy archiwalne i naukowe opracowanie zbiorów – zakończone upowszechnieniem wyników.

…………………………………………………………………………………………………………………………………

W Biłgoraju nici spiskowe zostały zawiązane latem 1862 r. przez Leona Frankowskiego – komisarza Centralnego Komitetu Narodowego.Dla sprawy powstańczej pozyskał Juliana Jasińskiego, miejscowego aptekarza, który został mianowany rewolucyjnym naczelnikiem Biłgoraja.

Aktywnymi konspiratorami byli: poczmistrz Ludwik Trębicki, burmistrz Antoni Maluczkiewicz, rejent J. Podbielski, ksiądz Bartłomiej Chwała, proboszcz parafii biłgorajskiej, organista w Puszczy Solskiej Józef Skowierzak, ludzie znani i szanowani w mieście.

Po wybuchu powstania styczniowego w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku mieszkańcy Biłgoraja witali i gościli powstańców w swoich domach. Jedną z pierwszych ofiar powstania w naszym mieście był burmistrz Biłgoraja, Antoni Malczukiewicz, który za sprzyjanie powstaniu został aresztowany i zesłany w głąb Rosji. Jego następca, Aleksander Duchiński, mianowany przez władze carskie, donosił swym zwierzchnikom o ruchach i posunięciach oddziałów powstańczych.

1 lipca w Biłgoraju przebywał 40-osobowy oddział powstańców konnych pod dowództwem Lelewela, którzy dokonali rewizji pieniędzy z kasy folwarku Różnówka i kasy miejskiej, wydając pokwitowanie z podpisem Lelewela. Do powstańców dołączyli na kilka dni dwaj młodzi mieszkańcy Biłgoraja: Władysław Kuczarski i Roman Kościelski.

1 września oddział Lelewela ponownie wkroczył do Biłgoraja, wówczas do powstańców przyłączyło się 9 młodych mieszkańców Biłgoraja: Władysław Kuczarski (ponownie), Gustaw Dąbrowski, Marceli Piramowicz, Mateusz Lipiński, Andrzej Paczoń, Józef Poterański, Andrzej Stofisz, Piotr Turzyniecki i Józef N.

Po wybuchu powstania w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. stacjonujące w Biłgoraju oddziały rosyjskie (2 kampanie piechoty) zostały wycofane do garnizonów w Janowie i Zamościu. Miasto nasze stało się tym samym dobrym punktem zaopatrzeniowym dla oddziałów powstańczych działających w okolicznych lasach. Wyróżniały się oddziały płk. Leona Czechowskiego, gen. Antoniego Jeziorańskiego, płk. Marcina Borelowskiego „Lelewela” oraz Kajetana Cieszkowskiego „Ćwieka”.

W oddziałach tych walczyli m.in. biłgorajanie: Władysław Kuczarski, Roman Kościelski, Gustaw Dąbrowski, Marceli Piramowicz, Mateusz Lipiński, Andrzej Paczoń, Józef Poterański, Andrzej Stofisz, Piotr Turzyniecki. Pod Biłgorajem doszło do niewielkiej potyczki z wojskami rosyjskimi. 1 września 700-osobowy oddział „Lelewela” stanął obozem we wsi Wola. Następnego dnia rano wpadło do Biłgoraja kilkunastu konnych powstańców z informacją, że od Zaklikowa ciągnie pod miasto druga partia powstańców – sławny oddział pod dowództwem „Ćwieka”. Ten 400-osobowy oddział stanął obozem koło wsi Bojary.

Wieczorem został zaatakowany przez Rosjan dowodzonych przez mjr. Sternberga w sile dwóch rot piechoty, sotni kozackiej i dwóch armat.

Tymczasem niespodziewanie zaatakował Rosjan oddział z grupy „Lelewela” pod dowództwem por. Zdzisława Skłodowskiego. Śmiałe natarcie spowodowało, że oddział Cieszkowskiego nie poniósł strat (2 rannych) i mógł wycofać się, by następnego dnia stoczyć jedną z większych bitew i to zwycięską, pod Panasówką.

A to niektóre bitwy i potyczki w regionie biłgorajskim:

24 I i 24 IV – Józefów

28 I, 1 II i 14 III – Tarnogród

28 I – Krzeszów nad Sanem

20 II – Suszka

20 III – Jedlinki

21 III – Banachy

16 IV – Borowe Młyny

15 V i 6 V – Kobylanka

11 V i 30 XI – Huta Krzeszowska

2 IX – Biłgoraj (Bojary)

3 IX – Panasówka

28 X – Goraj

11 XI – Ciotusza

Dane te pochodzą z zapisów „Dzieje Powiatu Biłgorajskiego” – dr. Doroty Skakuj.