Globalizacja – nieunikniony los świata

Jak zauważył Zygmunt Bauman, globalizacja jest pojęciem popularnym, będącym na ustach wszystkich. Jest nieuniknionym losem świata oraz nieodwracalnym procesem dotyczącym wszystkich w takim samym stopniu i w ten sam sposób.
Jak więc rozumieć pojęcie globalizacji?
Profesor Iwona Czaja definiuje to pojęcie następująco: "globalizacja jako termin bardzo ogólny i pojemny oznacza zarówno rozpowszechnianie, powielanie i unifikację wzorów postępowania, akceptację postaw popularnonaukowych przez media, przenikanie elementów kulturowych, mieszanie się tych elementów, jak i szybkość z jaką zachodzą te procesy dzięki zdobyczom techniki (rewolucji informatycznej)".
Komisja Europejska przedstawia następujące znaczenie: "Globalizacja to proces, w którym rynki i produkcja w różnych krajach stają się coraz bardziej współzależne w związku z dynamiką wymiany towarów i usług, przepływem kapitału i technologii. Globalizacja oznacza zmniejszenie barier między krajami i wzmocnienie powiązań ekonomicznych, politycznych, społecznych, prowadzi do tworzenia się globalnego rynku towarów, usług, kapitału oraz kształtowania się nowego międzynarodowego podziału pracy".
Globalizacja oddziałuje w czterech głównych wymiarach: technicznym, gospodarczym, politycznym i społeczno-kulturowym. Wiele zjawisk jest dla nas oczywistych i nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, że wynikają one z działania procesu globalizacji.
Ujednolicenie rynków i towarów na nich obracanych to główne wyznaczniki globalizacji gospodarczej. Efektem tego jest zniesienie barier występujących w handlu międzynarodowym. Lokalne firmy nie znajdują się jednak w centrum globalizacji gospodarki, lecz ponadnarodowe korporacje, które mają swoje siedziby w zamożnych krajach. Częstym zjawiskiem jest większe znaczenie tych korporacji na rynkach światowych niż niektórych państw świata. Cechą tego wymiaru globalizacji jest przenoszenie kryzysów finansowych występujących w jednej części globu na cały świat.
Wyznaczniki globalizacji kulturowej to częste zmiany miejsca pobytu, turystyka, wspólny język, a przede wszystkim komercjalizacja produktów kultury i rozwój masowych środków komunikacji. Zauważalne jest również zachodzenie procesów mcdonaldyzacji społeczeństwa, konsumpcjonizmu i amerykanizacji. Ponadto globalizacja ma wpływ na postrzeganie tożsamości. Ulega ona zmianom poprzez otwieranie się społeczeństw na nowe doświadczenia oraz przejmowanie elementów innej kultury.
Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Wolnego Handlu to niektóre z organizacji międzynarodowych, które powstały w wyniku globalizacji polityki. Dzięki swoim kompetencjom sterują gospodarką światową, ograniczając niezależność państw. Często wymienia się tutaj także unie państw, tj. Unię Europejską, Unię Afrykańską, Unię Narodów Południowoamerykańskich. Proces globalizacji przestaje być tylko tendencją społeczną, a zaczyna stawać się wyznacznikiem dla urządzenia lepszego świata.
Globalizacja sama w sobie nie jest ani dobra, ani zła, jednak wykorzystywanie procesów zachodzących pod jej wpływem może przynosić zarówno korzyści, jak i zagrożenia.
Z punktu widzenia ekonomii i finansów proces globalizacji niesie ze sobą korzyści w postaci: wzrostu gospodarczego, wzrostu jakości towarów i usług, wzrostu światowego popytu zwiększającego możliwości zbytu, poprawie jakości życia ludności, tworzenia nowych miejsc pracy, zwiększenia wymiany handlowej, zmniejszenia kosztów produkcji i komunikacji, transferu nowych technologii i wiedzy, integracji rynków finansowych i efektywnej alokacji kapitału. Natomiast niebezpieczeństwa, jakie niesie globalizacja w tym ujęciu, to przede wszystkim: niekontrolowana prywatyzacja sektora publicznego, wzrost dominacji niektórych państw, zwiększenie dystansu pomiędzy poszczególnymi gospodarkami światowymi, wzrost bezrobocia, upowszechnianie się wszelkiego rodzaju kryzysów, wzrost agresywnej konkurencji, niszczenie krajowego przemysłu poprzez przyjmowanie kapitału zagranicznego.
Z perspektywy strefy politycznej plusy globalizacji to: zanikanie barier we współpracy międzynarodowej, upowszechnienie praw człowieka, integracja regionalna państw na świecie, ujednolicenie i demokratyzacja systemu światowego, zinstytucjonalizowanie i sformalizowanie stosunków międzynarodowych. Minusy globalizacji to m.in. ograniczenie suwerenności państw, zmniejszenie roli rządów narodowych i znaczenia organizacji międzynarodowych, spadek skali demokratyzacji na poziomie międzynarodowym, utrata zaufania do instytucji międzynarodowych.
Strefa społeczno-kulturowa równie silnie podlega procesom globalizacji. Korzyści jakie za sobą niesie to: łatwiejszy dostęp do dóbr, usług, nowych technologii, wiedzy, osiągnięć kulturowych, otwartość na odmienność kulturową, ukształtowanie się "człowieka globalnego". Rozszerzanie się obszarów nędzy i ubóstwa, globalizacja organizacji przestępczych, zacieranie różnić kulturowych i odrębności narodowych, niepewność własnej tożsamości to najważniejsze z negatywnych zjawisk, jakie niesie ze sobą globalizacja w strefie społeczno-kulturowej.
Analizując korzyści i zagrożenia wynikające z globalizacji, nie można jednocześnie mówić o wszystkich podmiotach gospodarki. W zależności od stopnia rozwoju gospodarczego czy poziomu posiadanych kwalifikacji podmioty różnie odczuwają wpływ globalizacji. Największe korzyści z tego procesu odczuwają: kraje Triady (USA, UE, Japonia) i kraje azjatyckie, korporacje międzynarodowe, sektory nowych technologii, osoby mobilne, wykwalifikowane, chętnie podejmujące ryzyko. Starty natomiast poniosą: kraje słabo rozwinięte, małe i średnie przedsiębiorstwa lokalne, sektory tradycyjne, robotnicy i osoby zależne od ochrony socjalnej.
Interpretacja zalet i wad, jakie wynikają z globalizacji, nie jest jednoznaczna. Mimo że wskazuje się, iż słabo rozwinięte państwa tracą na globalizacji, to nie można powiedzieć, że wcale na niej nie skorzystały. Przykładem może być tu wzrost inwestycji zagranicznych w tych krajach, szereg udogodnień w światowej wymianie handlowej czy chociażby rosnący PKB. Globalizacja przyniosła szereg korzyści, głównie stworzenie nowych możliwości handlu, zwiększenie dostępu do rynków i technologii, poprawę poziomu zdrowotności na świecie, powstanie globalnego społeczeństwa, które aktywnie walczy o demokrację i sprawiedliwość społeczną. Problem dwuznaczności wpływu globalizacji na współczesny świat nie leży w niej samej, lecz w sposobie jej interpretowania.
Katarzyna Szuper