Biłgorajskie drogi do niepodległości

Biłgorajskie Towarzystwo Regionalne, któremu prezesuje Piotr Flor, zorganizowało XI sesję popularnonaukową. 16 października br. w auli I Liceum Ogólnokształcącego im. ONZ w Biłgoraju przy licznie zgromadzonej widowni odbyła się sesja naukowa. Współorganizatorami prócz BTR byli: LO im. ONZ oraz Muzeum Ziemi Biłgorajskiej. Przyczynki do historii i kultury Ziemi Biłgorajskiej zatytułowano „Biłgorajskie drogi do niepodległości”. Bardzo ciekawe wykłady wygłosili biłgorajscy regionaliści. Dr Dorota Skakuj, dyrektor biłgorajskiego muzeum, zapoznała słuchaczy z tematem „Powiat biłgorajski w przededniu odzyskania niepodległości przez Polskę”. Dr Adam Balicki, dyrektor ZSZiO, przedstawił temat „Biłgoraj na przestrzeni wieków”. Kolejnym prelegentem był prezes BTR Piotr Flor, który zapoznał słuchaczy z „Działalnością patriotyczną budowniczych sanktuarium św. Marii Magdaleny w Biłgoraju”. Mgr Tomasz Brytan opowiedział o mało znanym „Cmentarzu bohaterów 1914-1918 w Biłgoraju”. Sesję zakończył mgr Andrzej Czacharowski, omawiając i pokazując „Miejsca pamięci narodowej na Ziemi Biłgorajskiej”. Uczestnicy sesji opuścili spotkanie bogatsi o wiedzę, często już zapomnianą, o naszym mieście i jego historii.

Sesja zbiegła się z obchodami rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę 11 listopada 1918 r. oraz przypadającej niebawem rocznicy wybuchu powstania listopadowego.

Na początku kilka ważniejszych dat z historii naszego miasta:

1810 r. – wybudowano dom sitarski (obecnie skansen) przez Julię i Jana Książków.

1860 r. – pierwszą aptekę otworzył w Biłgoraju Julian Jasiński.

1910 r. – powstała Ochotnicza Straż Pożarna.

1920 r. – założono Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywców. Powstał Bank Spółdzielczy założony przez Józefa Wajsmana.

1925 r. – powstało pierwsze kino (nieme).

1930 r. – oddano do użytku budynek elektrowni (obecnie BARR). Rada Miasta rozpoczęła budowę szkoły podstawowej.

1930-1934 r. – zbudowano most na rzece Biała Łada (przy ul. Lubelskiej).

1931 r. – założono Towarzystwo Sportowe – powstały drużyny piłki nożnej, siatkowej i sekcja pływacka.

Warto przypomnieć, że w 1870 r. powstał projekt skweru. Przed II wojną światową był to Park Saski koło kościoła św. Jerzego. Znajduje się tutaj jeden z najstarszych (ponad 200 lat) pomników biłgorajskich – Ignacego Krasickiego z 1820 r.

Od XVIII w. zamieszkiwała w Biłgoraju ludność polska i żydowska. W 1827 r. Żydzi stanowili 33% ogólnego stanu miasta Biłgoraj. W 1860 r. wskaźnik ten wynosił 49%, a w 1921 r. 66%. Przed wybuchem II wojny światowej na 8000 mieszkańców – 5200 to ludność wyznania mojżeszowego. I. B. Singer (1902-1991) tak opisuje nasze miasto: „… Wszystko było zielone, soczyste, promieniujące światłem zachodzącego słońca. Świat wydawał się otwartym pięcioksięgiem. Między Zwierzyńcem a Biłgorajem krajobraz był zachwycający. Otaczające Biłgoraj lasy wyglądały z daleka jak błękitna wstęga. Domy tonęły w ogrodach i sadach, kryte były gontem i bielone wapnem, chaty kryte były słomą. Dookoła ogrody i sady, a przy ulicach ogromne kasztany. W miasteczku panował błogi spokój. Pachniało świeżym mlekiem i rozczynionym ciastem. Wojny i nędza wydawały się być daleko stąd. Głosy ptaków, świerszczy i owadów dzwoniły mi w uszach. Kiedy uniosłem wzrok zobaczyłem biłgorajską synagogę – marzyłem, aby móc zostać tutaj na zawsze”.

Kazimierz Szubiak